İran Yemekleri, en lezzetli İran mutfağının tadları; Aşk Reşte, İran kabab, Fesanjan, Dizi, Gheymeh, Zereşk polo, Gorme Sebzi, Kashk, Nebat ve daha fazlası karşımıza çıkıyor. Bu yazımda ilk İran’a gittiğimde aşık olduğum İran yemeklerinden bahsetmek istiyorum. Muhakkak İran yemeklerini tatmanızı tavsiye ederim. Çünkü her biri öyle lezzetli ve güzeldir ki sofradan karnınız ağrımadan kalkmanız mümkün değildir.
İran Yemekleri
İran’da insanlar ne yerdi, ne içerdi? Son ana kadar hiç bir fikrim yoktu. Tüm aile bireyleri beni evlerine çağırıyor, her davette inanılmaz sofralar kuruluyordu. Her gün hiç tanımadığım insanlar tarafından kucaklanıyor, hediyelere boğuluyor ve gezdiriliyordum.
İlk kendimi kaybettiğim noktalardan biri İran yemekleri oldu. Tanrım o sofraların hâli nedir öyle? Muhakkak İran yemeklerini tatmanızı tavsiye ederim. Her biri öyle lezzetli ve güzeldir ki sofradan karnınız ağrımadan kalmanız mümkün değildir. Sizin için İran yemekleri ve İran tatlıları başlığında altında daha ayrıntılı yazılar hazırlayacağım. Muhakkak bu yazıları da okuyun.
İran Pilavlarını anlatmadan geçemeyeceğim. Bir gün vişneli pilav(Albalu polo), bir gün baklalı (bagali polo) başka bir gün safranlı (zereşk polo) ve başka bir gün sebzeli (sebzi polo) bir pilav masamıza eşlik ediyordu. Her gün yemeklerin isimlerini soruyor ve masaya gelen tatları öğrenmeye çalışıyordum. Zereşk polo, kebab soltani, fesencan, borani esfenac , keşke bademcun, gorme sebzi, geyme , aşı reşte… Sayfalarca isim ağzımdaki tatlarla birlikte listeye ekleniyordu. Evlerin ortasında büyükçe masalar ve ortasında pilavla birlikte gelen kebaplar, salatalar, çorbalar, mis kokulu pideler vardı. Tüm bunlar sizin için yapıldığında ve üzerine kocaman bir sevgi eklendiğinde yemek masaları ziyafete dönüşüyordu. Kesinlikle İran’a yolunuz düşerse böyle bir aile sofrasına oturun.
İran’a giderseniz o ayrana dikkat edin!
Madem konu yemekler, size ayranla olan sınavımdan bahsetmeden olmaz. İran’da gezilecek yerlerin başında meşhur Darband gelir. Oraya gittiğimizde akan minik şelaleler yemek yenilen yerler yürüyüş alanları sizi bambaşka bir yere götürüyor. Darband (Derbent) “Dağın Kapısı” başlangıcında harika çorbacılar vardır. Aş-ı rişte, Tabii içmeden önce size şu dörtlüğü öğretirler…..( aşe keşke halete bokori pate, nakori pate…) Darband gölgesinde bir çorbacıya oturmuş mis gibi kokuları içime çekerken masaya gelen ayranlardan birini aldım ve hiç düşünmeden çalkalamaya başladım. Çalkalamamla işte tam o sırada masadakilerin bana müdahale etmesi bir oldu. Tabii ne olduğunu anlamadan ayran resmen patladı.
Bütün baş örtüm, saçlarım, üstüm ve etraf ayran içindeydi. Şaşkınlığım ve utancım yüzüme vuruyordu. Ne olmuştu böyle, neden insanlar ayranı çalkalamam konusunda beni uyarmaya çalışıyordu. İşte o zaman İran’daki ayranların gazlı olduğunu o gün öğrendim. Tıpkı kola gibi, asitli ve gazlıydı. Ben nerden bilebilirdim ki, hayatım boyunca ayranı önce çalkaladım ve sonra içtim. Siz siz olun İran’da ayranı benim gibi kesinlikle çalkalamayın çünkü kola etkisi gibi patlayacağını bilin.
Tanrım o sofraların hâli nedir öyle?
İran’ın vazgeçilmez lezzetleri ve İran yemekleri denildiğinde ilk akla gelen kebaplar oluyor. Bu yüzden çoğu insan İranlıların her zaman pilav ve kebap yediklerini düşünüyor. Bu düşüncede bir noktaya kadar haklı olabilirler. Ama düşündüğünüzün aksine İran’da inanılmaz sebze yemekleri ve çorbalar da vardır.
Gerçek anlamda İran mutfağını deneyimlemek istiyorsanız ve sadece kebap yiyip geri döndüyseniz üzgünüm ama siz İran mutfağı ile henüz tanışmamışsınız. Hadi gelin İran’a gittiğinizde tatmadan dönememeniz gerekenleri yazalım.
Tahran’a gittiğinizde yemeden dönmemeniz gerekenler;
İran yemekleri
İran’a giderseniz sokakların buram buram İran’a özgü pirinç pilavı koktuğunu görürsünüz ve muhakkak bu pirinçten almanızı tavsiye ederim. Bu ne basmati ne de jasmin pirincine benziyor, kendine özgü bir kokusu ve lezzeti var. Garip bir şekilde de midenize hiçbir şekilde ağırlık yapmıyor. Pilav kesinlikle dokunmuyor ve midenize oturmuyor.
Seyahatim boyunca İran’da yediğim pilavları size anlatmak istiyorum. Bir gün vişneli pilav (Albalu polo), bir gün baklalı (bagali polo) başka bir gün safranlı (zereşk polo) ve başka bir gün sebzeli (sebzi polo) bir pilav masamıza eşlik ediyordu. Her gün yemeklerin isimlerini soruyor ve masaya gelen tatları öğrenmeye çalışıyordum.
Zereşk Polo olmadan İran yemeği olmaz!
İran’da tavukla servis edilen yemeklerden bahsederken Zereşk Polo’dan bahsetmeden olmazdı sanırım. İran’da meşhur olan nar ve pirincin buluşmasıyla tatlı ekşi bir tat olarak karşımıza Zereşk Polo çıkar ancak bu pilavnı limon veya çeşitli ekşi meyvelerle de servis edildiğini görebilirsiniz. Renkli bir pilav olan bu yemeği çok seveceğinizi düşünüyorum.
Tehçin
Tehçin yemeği de yine birçok İran yemekleri gibi pirinçten yapılır. İçine pirinç, yumurta, tavuk gibi malzemeler konularak yapılan bu yemek tart şeklinde servis edilir.
Lubia (loobia) Polo
Lubia (loobia) Polo pişmiş pirinç anlamına gelen “polo” ile yeşil fasulye anlamına gelen “loobia”nın bir araya gelmesiyle oluşur. Bu yemek sığır veya koyun etiyle birlikte pişirilir. Bazı restoranlarda yemeği daha da lezzetlendirmek amacıyla içine tarçın koyulduğunu da görebilirsiniz.
İran yemekleri ve yine olmazsa olmazı, Bagali Polo
İranlıların meşhur tane tane pirincinden safran ve baharatla yapılan pirinç bagali adı verilen bakla ile karıştırılarak yapılır ve üzerine dereotu serpilir. Fırında veya ocakta orta derecede pişirilebilen Bagali polo yemeği İran’a özel koyun eti ile de servis edilebilir.
Zereşk polo, kebab soltani, fesencan, borani esfenac , keşke bademcun, gorme sebzi, geyme , aşı reşte… Sayfalarca isim ağzımdaki tatlarla birlikte listeye ekleniyordu. Evlerin ortasında büyükçe masalar ve ortasında pilavla birlikte gelen kebaplar, salatalar, çorbalar, mis kokulu pideler vardı. Tüm bunlar sizin için yapıldığında ve üzerine kocaman bir sevgi eklendiğinde yemek masaları ziyafete dönüşüyordu. Her gecen gün orada olduğum için daha büyük bir mutluluk ve bağlılık hissetmeye başlamıştım. Her biri bana tanıdık geliyor, anlamlandıramadığım bazı davranışlarımın genetik olduğuna karar veriyordum. Kesinlikle İran’a yolunuz düşerse böyle bir aile sofrasına oturun.
Aşe reşte
“Seyed Mehdi” aşevi, Vali-e-Asr Caddesi üzerinde, Tecriş meydanında yer almaktadır. Tecriş’e sadece birkaç kez seyahat eden herkes burayı kesinlikle görmüştür. Genellikle mağazanın önünde uzun kuyruklar oluşur ama burada Aşk Reşte denemek için buna değer.
Benim yediğim en güzel Aşe Reşte İran’da halamın pişirdiğiydi. İlk tattığımda tadı biraz garip gelmişti. Üzerine dökülen bozulmuş peynir gibi krema daha sonrasında gönlümde taht kurdu. Zaten yemekler yaşadığınız an ve anılarla zihninizde anlam kazanmaz mı? Orada yaşadığım güzel günler, sevgi ortamı ve halamın bütün gün mutfakta pişirdiği yemeklerin kokusu benim bu yemeklere aşık olmamı sağladı. Bu yüzden Aşe Reşte’yi ilk yediğinizde beğenmezseniz fikrinizi söylemek için ona bir kaç kere daha şans vermenizi ve denemenizi tavsiye ederim.
Helim ve kalamkar aşı
Şüphesiz “Niko Sefat”, Tahran’ın Enghelab Meydanı’ndaki en ünlü ve popüler aş evidir. Uzun yıllardır restoran, Tahran’ın her yerinden Enghelab Meydanı’na müşterilerini çekiyor.
Nikosfat popülaritesinden dolayı çoğu gün ve akşamları oldukça kalabalıktır ve uzun bir kuyrukta beklemeniz gerekir.
Dizi
Ab guşt veya Dizi, fast food ve Batı yemeklerinin popülaritesine rağmen hâlâ herkes tarafından beğenilen lezzetli bir geleneksel İran yemeğidir. Dizi; turşu, taze Sengek ekmeği ve soğanla yenilir.
“İranşahr” restoranına Tahran’ın uzak ve yakın yerlerinden birçok insan lezzetli Dizi yemeği yemek için gelir. Bu restoran dizileri, taş tabaklarda servis eder ve yanında yoğurt, turşu, zeytin gibi tüm mezeleri de getirir.
Bu restoranın dekorasyonu ve ortamı da gelenekseldir. Duvarları Şehname sahneleri ve Binbir Gece Masalları resimleriyle doludur.
Ciger
İranlıların gün içinde atıştırmak için en çekici seçeneklerinden biri de ciğerdir. Kuzu ya da dananın yürek, ciğer, bağırsak gibi etlerinin kömür ateşinde közlendiği bir yemektir. Genellikle insanların lezzetli bulduğu ciğer, ayranla servis edilir.
Eğer modern bir restoranda lezzetli bir ciğer keyfş yapmak istiyorsanız “Dadman” restoranı harika bir seçenektir.
Kebab
Kebap, Ortadoğu’nun en popüler yemeklerinden biridir; Bu yemeğin yapımında en çok kırmızı kuzu veya dana eti ile soğan ve baharatlar kullanılır.
En ünlü kebap türleri Kebap çence, Kebab torş, Kebab Kobide, Kebab Barg, Kebab Soltani, cuce Kebab, Kebab şişlik, Kebab Bahtiari, vb.
Tahran’da yiyebileceğiniz en iyi kebap restoranlarından bir tanesi de Jordan Caddesi’ndeki “Rihoon Restaurant”.
Gileki Yemekler
İran’ın kuzeyi kendine has kültürü ve mutfağına sahiptir. Kuzey bölgesinin yemeklerini Gileki restoranlarda bulabilirsiniz. Bu restoranlarda çeşitli balıklar, kebaplar ve sulu yemekler servis ediliyor. Muhakkak denemeniz gereken yemekler, keşke bademcun, bakalı katuk, kebab torş, nardun, mirza kasemidir. Bu yemekleri “Behzad” restoranında tadabilirsiniz.
Gorme Sebzi-Geyme
Farsça yeşil demek olan “sebz” çeşitli otlar anlamına gelmektedir. Bu yemek İran’da çeşitli otlardan yapılan, yanında elbette pilav ile servis edilen İran’ın belki de en meşhur yemelerinden biridir. İçinde siyah veya kırmızı fasulye kullanılan bu yemekte sarımsak ise olmazsa olmazlar arasında yer almaktadır. Tabii ki çoğu İran yemeği gibi Ghorme Sebzi de yine pilavla servis edilir.
İran mutfağının en ünlü yemekleri gorme sebzi, geyme bademcun ve fesencundur. Ayrıca bu yemeklerin yanında mutlaka pilav olur. Eğer bu yemekleri denemek isterseniz “Tehdig” restoranında ev yemeklerinin hepsini tadabilirsiniz.
Bagali
İran fasulyesine verilen isimdir. İran sokaklarında meşhur olan bu buğulanmış baklaya ‘Bugali’ denir ve özellikle kırmızıbiber, sirke ve mercanköşkle servis edildiğinde ekstra lezzetli olur.
Fesencun- Fesanjan
İran’ın belki de en popüler yemeklerinden biri olan fesanjan aynı zamanda İran’ın en köklü yemeğidir. Öyle ki Milattan önceki dönemde bile bu yemeğin izlerine rastlamak mümkündür. Bu yemek nar, ördek eti veya kuzu etinden yapılan Fesanjan tadıyla hafızalarda adeta büyük bir yer bırakır. Ayrıca nar deyince akla İran gelmektedir ve Fesanjan yemeğine de oldukça yakışmaktadır.
Kashk (keşke) bademcan
Dilimizde patlıcan anlamına gelen bademcan’ı hem meze hem de ana yemek olarak görebilirsiniz.
İran’da en çok sevilen yemeklerden biri olan Kashk bademcandır. Kashk bademcan, pişmiş, doğranmış patlıcan ve peynir altı suyu (kashk) ile birleşerek bu ismi alır. Ayrıca Kashk bademcan karamelize soğan, çeşitli otlar, baharatlar, kavrulmuş fındık ve nane kullanılarak yapılır. Şunu da belirtmek lazım ki İranlıların çok sevdiği lezzetli bir İran yemeğidir.
İran yemekleri denilince; Gheymeh (geyme)
‘Gheymeh’, adını küp küp kesilen etten alır. Sarı bezelye, domates ve soğanla pişirilen bir tür İran güvecidir. Bu yemekte kullanılan sarı bezelye diğer bezelyelere göre daha dayanıklı, daha lezzetlidir ve pişerken dağılmaz. Tıpkı görüntüsü gibi lezzeti de sizi fazlasıyla tatmin edecektir.
Torşi
Madem İran yemeklerinden bahsediyoruz, turşuları atlamadan olmaz. Önceleri bulamaç gibi görünen şeyin ne olduğuna anlam veremeyebilirsiniz ama sonrasında bir kere tadına baktınız mı vazgeçemeyeceğinize eminim. Hele ki halamın yaptığı turşuların ve yemeklerin tadına bakabilmiş olsaydınız ne demek istediğimi çok daha iyi anlardınız. Güzel bir İran yemeği yiyecekseniz İran mutfağının olmazsa olmazı turşuyu istemeyi unutmayın.
Torşi, içine karnabahar, havuç, sarımsak, çeşitli sebzeler ve çörekotuyla yapılan bir çeşit turşudur. Harika İran yemeklerinin yanında yiyebileceğiniz bu turşuyu evlerde insanların yaptığını görebilir veya restoranlarda bulabilirsiniz.
Omlet diye küçümsemeyin!
İran’da kahvaltı sofralarında birbirinden güzel ve çeşitli omletler bulabilirsiniz. Bunlardan en önemlisi ülkemizdeki Menemen’e benzer olan yemeklerine de omlet adını veriyorlar ve kahvaltıda sıklıkla tüketebiliyorlar. Ayrıca bazı sokak satıcıları lavaş ekmeğinin arasına yumurta, domates, patates koyarak size yumurtanın doyurucu ve en lezzetli hâlini sunarlar. Bu yüzden İran’ın meşhur çayı ve kahvaltıda verilen lavaşı ile bu güzel omletleri denemeden İran’dan dönmeyin.
İran yemeği yedikten sonra olmazsa olmaz; Çay ve Nebat
İran’da çay önemli bir kültürdür. Bununla birlikte İran’da çay kültürü Türkler gibi değildir ve çayı aşırı sıcak içmek yerine biraz bekletip ılık içerler.
Halamın evinde çay içerken bir an insanların bana baktığını hissettim. Sonra kuzenim bana dönüp “niye böyle sesler çıkartıp çayı içmek için kendini zorluyorsun” diye sordu. İşte o anda etrafıma baktım ve insanların gelen çayı soğuması için bir kenara koyup beklediklerini gördüm. Sonra çay içilebilecek sıcaklığa geldiğinde sakince çaylarını içiyorlardı. Sonra bir anda kendimi dışarıdan izledim. Çünkü hiç düşünmeden o kaynar çayı içmeye çalışıyor ve dudaklarımla hüpletiyordum. Çay içme davranışının bile ne kadar toplumsal alışkanlıkların taklidi olduğunu ve yaptığımız şeyleri hiç düşünmeden nasıl yaptığımızı fark ettim.
Gerçekten neden insan gibi o çayın soğumasını beklemiyordum da ağzım yana yana içmeye çalışıyordum ki? Eğer bir İran evinde çay ikram edilirse önce soğumasını bekleyin ve garip sesler çıkartmayın 🙂
İran seyahatiniz sırasında karnınız ağrırsa siz de hemen safranlı nebat ve çay tüketin çünkü İran’da karın ağrısına çok iyi geldiği düşünüldüğü için çay ve nebat tüketilir. İran seyahatimde bir kaç kere karnım ağrıdığında özellikle çay ve nebat içirmişlerdi.
Ayrıca şunu söylemek gerekir ki, bizdeki gibi yemeğin üzerine çay demlenmez. Yemekler bittiğinde çay hazır olur ve genelde yemeklerden hemen sonra çay ikram edilir.
Tıpkı ülkemizdeki gibi İran’da da çay ön plana çıkmaktadır. Fakat İranlılar çayı ülkemizdeki insanlara göre daha koyu içmektedirler. Belki de sebebi çayın yanında yedikleri çeşitli aromalı şekerli ürünler olabilir. Örnek vermek gerekirse, Nebat. Nebat; İran’ın olmazsa olmaz meşhur safranından yapılan, çeşitli aromalar eklenmiş işlenmemiş şekeridir. İran’da şekerli ürünler deyince akıllara hemen nebat gelmektedir. Çünkü Nebat, çayın yanında her zaman tercih edilecek hem şifalı hem ağızda aromalı bir tat bırakan nefis bir lezzettir. Bu yüzden siz de İran’da çayınızın yanında nebatınızla dostlarınızla hoş sohbet edebilir veya bu ikilinin tadını çıkarabilirsiniz.
Güzel bir İran yemeği hazırlamak için Tecriş;
İran’da en sevdiğim pazarlardan biridir ‘Tecriş’. Çünkü içerisinde farklı sebze ve meyveleri bulabileceğiniz, yemeklerde sunulan yemyeşil sebzelerin kokusunu içinize çekebileceğiniz bir pazardır. Bu yüzden gezerken ve satın alırken büyük bir keyif alacaksınız.
Farklı sokak lezzetleri tadabileceğiniz bu mekanı da İran yemekleri başlığı altına eklemek istedim. Çünkü yemeklerin satıldığı bu yeri görmek İran yemeklerine olan bakış acınızı değiştirecek.
Tecriş Tahran’da bulunan ama Tahran pazarı kadar büyük olmayan bir yerdir. Buna rağmen Tecriş, her ne kadar turistlerin ziyaretine uğrasa da daha çok Tahran halkının alışveriş yaptığı bir pazardır.
Birbirinden renkli sebze, meyve, reçel ve birçok ürünü bulacağınız bu pazarı gezerken kalabalığa karışın çünkü pazarlar böyle zevkli oluyor. Bununla birlikte ayaklarınızın sizi götürdüğü tezgâhtan alışveriş yapmanın tadını çıkarın.
İran yemekleri galerisi
